گزارش | از مطالعات علمی تا میدان شهادت؛ زندگی پرمفهوم شهید سیدمحمدباقر صدر

به گزارش ایثارنیوز، آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر در سال ۱۳۱۳ خورشیدی در شهر کاظمین عراق و در خانواده‌ای اصیل و عالم به دنیا آمد. او از نوادگان امام موسی کاظم(ع) بود و از همان کودکی در فضایی سرشار از علم و معنویت رشد یافت. پس از درگذشت پدر در سه‌سالگی، زیر نظر مادر و برادر بزرگش سیداسماعیل صدر، تربیت دینی و علمی او آغاز شد. در نوجوانی به نجف رفت و تحصیلات حوزوی را نزد استادانی چون سید ابوالقاسم خویی و شیخ محمدرضا آل‌یاسین ادامه داد. استعداد شگفت‌انگیز و ذهن تحلیل‌گرش باعث شد در سنین جوانی در میان عالمان حوزه نجف شناخته شود و به تدریس دروس عالی فقه و اصول بپردازد.

صدر از شاگردان برجسته مراجع بزرگ و خود نیز استاد نامدار بسیاری از شخصیت‌های دینی عراق و ایران بود. شاگردانی چون سیدمحمدباقر حکیم، سیدکاظم حائری و سیدمحمود هاشمی شاهرودی از محضر او بهره بردند. در کنار فعالیت‌های علمی، او کتاب‌های ارزشمندی همچون «فلسفتنا»، «اقتصادنا» و «الاسس المنطقیه للاستقراء» را تألیف کرد که در میان آثار اسلامی جایگاهی ماندگار یافته‌اند.

در عرصه اجتماعی و سیاسی، آیت‌الله صدر از مؤسسان حزب الدعوه الاسلامیه بود؛ تشکیلاتی که با هدف احیای نقش دین در سیاست عراق شکل گرفت. با وجود خروجش از فعالیت رسمی حزب، همواره مشوق و حامی اصلی آن باقی ماند. همکاری او با جماعت‌العلماء نجف و نگارش بیانیه‌ها و مقالات در نشریه «الاضواء» از تلاش‌های فرهنگی او برای آگاه‌سازی جامعه اسلامی بود.

در سال‌های پس از انقلاب اسلامی ایران، حمایت صریح آیت‌الله صدر از نهضت امام خمینی، رژیم بعث عراق را خشمگین کرد. او با صدور فتوای تاریخی، عضویت در حزب بعث را حرام اعلام نمود؛ فتوایی که موجی از نافرمانی مدنی در میان جوانان و طلاب عراق ایجاد کرد. صدر در این مسیر، بارها تحت تعقیب و شکنجه نیروهای امنیتی صدام قرار گرفت.

در دوران مرجعیت خود، خانه او در نجف پناهگاه مردم و جوانان بود. هر جمعه، درِ منزلش برای پرسش‌های علمی و دینی مردم باز بود و چهارشنبه‌ها مجالس عزاداری امام حسین(ع) را برپا می‌کرد تا فرهنگ عاشورا را در جامعه زنده نگه دارد. در یکی از این سال‌ها، هنگام بیماری و بستری بودن در بیمارستان کوفه، نیروهای بعث او را حتی در آن شرایط بازداشت کردند. اما اعتراض گسترده مردم عراق باعث آزادی موقت او شد.

با شدت گرفتن فشارها، در ۱۶ فروردین ۱۳۵۹ نیروهای بعثی او و خواهرش بنت‌الهدی را بازداشت کردند. رئیس سازمان امنیت عراق از او خواست تا با نوشتن چند جمله علیه انقلاب اسلامی ایران از مرگ نجات یابد، اما او با صلابت گفت: «من آماده شهادتم.» ساعاتی بعد، این دو انسان مؤمن و مبارز در شکنجه‌گاه بعثی‌ها به شهادت رسیدند.

پیکر آیت‌الله صدر و خواهرش شبانه و به‌صورت مخفیانه در قبرستان وادی‌السلام دفن شد. پس از قیام انتفاضه شعبانیه، پیکر او چندین بار به‌طور پنهانی جابه‌جا شد تا از تعرض نیروهای بعث در امان بماند. در رمضان ۱۴۲۷ قمری، آرامگاه او به ورودی شهر نجف منتقل گردید و به زیارتگاه مردم و طلاب تبدیل شد.

پس از شهادت آیت‌الله صدر، امام خمینی(ره) با صدور پیامی ضمن تسلیت به حوزه‌های علمیه و جهان اسلام، از مقام علمی و شجاعت او تجلیل کرد و سه روز عزای عمومی اعلام نمود. در آن پیام، از آیت‌الله صدر به‌عنوان شخصیتی علمی و مجاهد و از مفاخر حوزه‌های علمیه یاد شد. امروز نام و اندیشه او در حوزه‌های علمیه عراق و ایران همچنان زنده است و راه او الهام‌بخش مجاهدان راه حق به شمار می‌رود.